ទុក្ខសោករ​ប​ស់​ជនជាតិនីហ្សេជាមួ​​យអ​តីតប្រទេស​​មាតា​នៃប្រទេស​​បារាំង

 ការចងចាំពីអាណានិគមនិងការប្រឹងប្រែងប្រឆាំងការបះបោរដែលគ្មានប្រសិទ្ធភាពដោយទាហានបារាំងបានធ្វើឱ្យជនជាតិនីហ្សេជាច្រើនមានការខឹងសម្បារ ដោយចង់រុញ "អតីតប្រទេសមាតា" ចេញពីទ្វីបអាហ្វ្រិក។

បាតុករ​ដែល​គាំទ្រ​របប​យោធា​បាន​បាញ់​ប្រហារ​នៅ​ខាង​ក្រៅ​ស្ថានទូត​បារាំង​ក្នុង​រដ្ឋធានី Niamey របស់​ប្រទេស​នីហ្សេរីយ៉ា កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៣០ ខែ​កក្កដា។ រូបថត៖Reuters

បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលប្រធានាធិបតី Mohamed Bazoumរលកនៃការតវ៉ាប្រឆាំងនឹងប្រទេសបារាំងដើម្បីគាំទ្ររុស្ស៊ីបានរីករាលដាលនៅក្នុងប្រទេសនីហ្សេដែលជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ Sahel នៃទ្វីបអាហ្វ្រិក។ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃកន្លងមកនេះការដើរដង្ហែរគាំទ្រកងកម្លាំងរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនឹងប្រទេសបារាំងនិងដើម្បីគាំទ្ររុស្ស៊ីបានប្រព្រឹត្តទៅនៅទូទាំងប្រទេសនីហ្សេ។ មនុស្សរាប់ពាន់នាក់នៅថ្ងៃទី៣ខែសីហាបានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅកណ្តាលរដ្ឋធានី Niameyដោយស្រែកពាក្យស្លោកប្រឆាំងនឹងប្រទេសបារាំងដែលជាប្រទេសធ្លាប់ដាក់អាណានិគមនីហ្សេក្នុងសម័យអាណានិគមក៏ដូចជាការគ្រវីទង់ជាតិរុស្ស៊ីផងដែរ។លោក Issiaka Hamadou ដែល​បាន​ចូល​រួម​ក្នុង​ការ​ហែ​ក្បួន​បាន​និយាយ​ថា៖ «បារាំង​បាន​កេងប្រវ័ញ្ច​យើង​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​អាណានិគម។ "បន្ទាប់ពីនីហ្សេរីយ៉ាទទួលបានឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៦០បារាំងនៅតែដាក់ពង្រាយទ័ពនៅទីនេះ។ ប៉ុន្តែគ្មានអ្វីផ្លាស់ប្តូរទេទាក់ទងនឹងសន្តិសុខ"។ ហ្វូងមនុស្សនៅជុំវិញ Hamadou បានស្រែកថា "ចុះចាញ់ជាមួយប្រទេសបារាំង" "រុស្ស៊ីរស់បានយូរVladimir Putinរស់នៅបានយូរ"។ក្នុងអំឡុងការហែក្បួនគាំទ្ររដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី៣១ខែកក្កដា នៅទីក្រុង Zinder ដែលជាទីក្រុងចម្ងាយប្រហែល៨00 គីឡូម៉ែត្រពីរដ្ឋធានីNiameyអ្នកជំនួញជនជាតិនីហ្សេម្នាក់ដែលមិនបញ្ចេញឈ្មោះបានបង្ហាញមោទនភាពនូវសម្លៀកបំពាក់របស់គាត់ជាពណ៌ទង់ជាតិរុស្ស៊ី។អ្នកជំនួញរូបនេះបាននិយាយថា"ខ្ញុំគាំទ្ររុស្ស៊ីនិងមិនចូលចិត្តប្រទេសបារាំង។តាំងពីកុមារភាពមក ខ្ញុំបានប្រឆាំងនឹងប្រទេសបារាំង"។ "ពួកគេបានកេងប្រវ័ញ្ចធនធានរ៉ែរបស់ប្រទេសយើងដូចជាអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ប្រេងសាំងនិងមាស។ប្រជាជនក្រីក្របំផុតនៅនីហ្សេមិនមានអាហារ៣ពេលក្នុងមួយថ្ងៃ ដោយសារប្រទេសបារាំង"។អ្នកជំនួញរូបនេះបាននិយាយថា មនុស្សរាប់ពាន់នាក់បានចូលរួមការតវ៉ានៅទីក្រុងZinder ដើម្បីគាំទ្ររដ្ឋប្រហារយោធា។ នៅរដ្ឋធានី Niamey កាលពីថ្ងៃទី៣ខែសីហា មនុស្សរាប់ពាន់នាក់ក៏បានចូលរួមក្នុងបាតុកម្មគាំទ្ររដ្ឋប្រហារ ដែលភាគច្រើនបានគ្រវីទង់ជាតិរុស្ស៊ីនិងតវ៉ាប្រឆាំងនឹងវត្តមានរបស់ប្រទេសបារាំង។នីហ្សេគឺជាអាណានិគមរបស់បារាំងអស់រយៈពេលជាង៥០ ឆ្នាំមកហើយ មុនពេលទទួលបានឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៦០។ ទោះបីជាដូច្នេះក៏ដោយប្រជាជននីហ្សេជាច្រើនបានមើលឃើញថាទីក្រុងប៉ារីសកំពុងបន្តដើរតួជា"មាតុភូមិ" ដល់Niamey ដោយកេងប្រវ័ញ្ចធនធានរបស់នីហ្សេនិងរៀបចំសេដ្ឋកិច្ច។ប្រធានាធិបតី Bazoumចូលកាន់តំណែងនៅឆ្នាំ២០២១ក្នុងអំឡុងពេលការផ្ទេរអំណាចដោយសន្តិវិធី និងប្រជាធិបតេយ្យជាលើកដំបូងរបស់ប្រទេសនីហ្សេ ចាប់តាំងពីឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៦០។នីហ្សេក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតី Bazoum បានក្លាយជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចដ៏រឹងមាំជាមួយប្រទេសបារាំង។វាគឺជាអ្នករុករករ៉ែអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមធំជាងគេទី៧របស់ពិភពលោក ។ប៉ុន្តែមួយភាគបួននៃសារធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមដែលវាផលិតត្រូវបានបញ្ជូនទៅអឺរ៉ុប។ជាពិសេសប្រទេសបារាំងសម្រាប់រោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរនៅទីនោះ។ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តីប្រទេសនេះនៅតែជាប្រទេសក្រីក្របំផុតមួយក្នុងពិភពលោក ហើយទទួលបានជំនួយរាប់រយលានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ប្រហែល ៤០% នៃប្រជាជន២៤.៤លាននាក់របស់នីហ្សេរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រខ្លាំង ដោយចំណាយតិចជាង២.១៥ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ។អ្នកតវ៉ា Karimou Sidi បាននិយាយថា"នីហ្សេបានរងទុក្ខច្រើនពេកសម្រាប់ការដើរតាមជនជាតិបារាំង។ខ្ញុំគ្មានការងារធ្វើអស់រយៈពេល១០ឆ្នាំមកហើយដោយសារតែប្រព័ន្ធរបស់ពួកគេ។ក្រៅ​ពី​បញ្ហា​សេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋបាល​របស់​ប្រធានាធិបតី Bazoum ក៏​បាន​ក្លាយ​ជា​គោលដៅ​របស់​ក្រុម​សកម្មប្រយុទ្ធ​ដែល​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ក្រុម​រដ្ឋអ៊ីស្លាម (IS) និង​ក្រុម​អាល់កៃដា។ ក្រុមឧទ្ទាមទាំងនេះបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសនីហ្សេចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៥ហើយបានធ្វើការវាយប្រហារភេរវកម្មម្តងហើយម្តងទៀតដោយបានសម្លាប់ទាហាននិងជនស៊ីវិលនីហ្សេរាប់ពាន់នាក់។ដើម្បី​ដោះស្រាយ​ជាមួយ​ក្រុម​ឧទ្ទាម​អ៊ីស្លាម លោក​ប្រធានាធិបតី Bazoum បាន​ពឹងផ្អែក​លើ​សម្ព័ន្ធមិត្ត​លោកខាងលិច។ជាពិសេស​បារាំង។ កន្លងមក យោធាបារាំងក៏បានដាក់ពង្រាយយោធភូមិអចិន្ត្រៃយ៍នៅតាមប្រទេសជិតខាងចំនួន២របស់ប្រទេសនីហ្សេ គឺប៊ូគីណាហ្វាសូ និងម៉ាលី ដើម្បីដោះស្រាយជាមួយពួកសកម្មប្រយុទ្ធអ៊ីស្លាម។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០២០មកកងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរនេះបានធ្វើរដ្ឋប្រហារម្តងហើយម្តងទៀត ដោយផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលដែលគាំទ្របារាំង ក្រោមហេតុផលថាពួកគេមិនមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមឧទ្ទាម។ នៅពេលដែលការវាយប្រហារភេរវករនៅតែបន្តប្រឆាំងបារាំងបានកើនឡើងពេញតំបន់ដោយប្រជាជននៅក្នុងប្រទេសទាំង៣បានចោទប្រកាន់ទីក្រុងប៉ារីសថាមិនបានធ្វើគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីទប់ស្កាត់ពួកឧទ្ទាម។ប្រទេសម៉ាលីបន្ទាប់មកបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចសន្យាជាមួយក្រុមយោធាឯកជន Wagner របស់រុស្ស៊ីដើម្បីដោះស្រាយជាមួយពួកឧទ្ទាមហើយបានទាមទារឱ្យបារាំងដកទ័ពចេញពីប្រទេស។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ទាហានបារាំងជាង១,000 នាក់បានផ្លាស់ប្តូរពីប្រទេសម៉ាលីទៅកាន់យោធភូមិភាគក្នុងរដ្ឋធានី Niamey និងនៅតំបន់ព្រំដែនរបស់នីហ្សេជាកន្លែងដែលក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធអ៊ីស្លាមសកម្មជាញឹកញាប់។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ការវាយប្រហារនៅតែកើតមានឡើង បើទោះជាមានទាហានបារាំងមានវត្តមានក៏ដោយ។លោក Amina Niandou ប្រធានសមាគមអ្នកជំនាញប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអាហ្រ្វិកក្នុងប្រទេសនីហ្សេបាននិយាយថា"ប្រជាជនមិនយល់ពីមូលហេតុដែលការវាយប្រហារភេរវករនៅតែបន្តកើតមាននៅពេលដែលកងកម្លាំងបារាំងឈរជើងនៅក្នុងតំបន់" ។មនុស្ស​ជា​ច្រើន​មាន​ការ​សង្ស័យ​ចំពោះ​ការ​ជំរុញ​របស់​ប្រទេស​បារាំង​ដែល​មាន​ប្រវត្តិ​យូរ​អង្វែង​នៃ​អន្តរាគមន៍​យោធា​ក្រោយ​អាណានិគម​នៅ​អាហ្វ្រិក។ ពួកគេប្រកែកថាសកម្មភាពយោធារបស់បារាំងនៅក្នុងតំបន់គឺគ្រាន់តែសំដៅការពារផលប្រយោជន៍ទីក្រុងប៉ារីសប្រមូលផ្តុំសម្ព័ន្ធមិត្ត និងដាក់ទណ្ឌកម្មសត្រូវជាជាងការដោះស្រាយជាមួយពួកឧទ្ទាមអ៊ីស្លាម។លោក Amadou Oumarou សាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យ Abdou Moumouni ក្នុងទីក្រុង Niamey បាននិយាយថា "សម័យអាណានិគមគឺជាការចងចាំដែលមិនសប្បាយចិត្ត ដែលជំរុញឱ្យជនជាតិនីហ្សេជាច្រើនចូលរួមជាមួយក្រុមឧទ្ទាមប្រឆាំងនឹងបារាំង" ។បក្សពួករបស់ឧត្តមសេនីយ៍ Abdourahamane Tiani អះអាងថា ពួកគេបានធ្វើរដ្ឋប្រហារ ដោយសារតែលោក Bazoum ដោយមានការគាំទ្រពីប្រទេសបារាំងមិនអាចធ្វើអ្វីបានដើម្បីបញ្ឈប់ភាពចលាចលដែលកំពុងកើនឡើងនិងសេដ្ឋកិច្ចនៅទ្រឹងភាពក្រីក្ររបស់ប្រទេសនីហ្សេ។HadizaKantoនិស្សិតសាកលវិទ្យាល័យដែលបានចូលរួមការតវ៉ាបាននិយាយថាគាត់គាំទ្ររដ្ឋប្រហារដោយសារតែ"ពួកគេប្រឆាំងនឹងប្រទេសបារាំងដែលបានយកអ្វីគ្រប់យ៉ាងពីយើង" ។ លោក Kanto បាន​និយាយ​ថា​៖ «​យើង​នឹង​បណ្ដេញ​បារាំង​ចេញ​ពី​ទ្វីប​អាហ្វ្រិក។ការ​ប្រមូលផ្តុំ​ប្រឆាំង​បារាំង​នៅ​នី​ហ្សេ​ពីមុន​ត្រូវបាន​ហាមឃាត់​ដោយ​កងកម្លាំង​សន្តិសុខ​របស់​ប្រធានាធិបតី Bazoum ។ក្រុមសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនបានចាប់ផ្តើមបង្កើនការតវ៉ាប្រឆាំងបារាំងនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២២នៅពេលដែលរដ្ឋបាល Bazoum បានកាន់កាប់យោធភូមិភាគបារាំងបានផ្លាស់ប្តូរពីប្រទេសម៉ាលីទៅនីហ្សេ។ចលនា M62 ដែលបង្កើតឡើងដោយក្រុមសកម្មជន ចលនាសង្គមស៊ីវិល និងសហជីពនៅក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ ២០២២បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ដែលដឹកនាំការតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការកើនឡើងតម្លៃរស់នៅ អភិបាលកិច្ចមិនល្អ និងវត្តមានរបស់កងកម្លាំងយោធាបារាំង។ការ​តវ៉ា​របស់​ក្រុម​ជា​ច្រើន​ត្រូវ​បាន​បង្ក្រាប​ដោយ​ហិង្សា​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​ប្រធានាធិបតី Bazoum។ មេដឹកនាំAbdoulayeSeydouត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៩ខែក្នុងខែមេសាឆ្នាំ២០២៣ពីបទ "រំខានដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ" ។M62 ហាក់ដូចជារស់ឡើងវិញបន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតី Bazoum ត្រូវបានទម្លាក់នៅក្នុងរដ្ឋប្រហារយោធា។ សមាជិក M62 ថែមទាំងត្រូវបានទូរទស្សន៍ជាតិគ្របដណ្ដប់លើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ពួកគេក្នុងការរៀបចំការប្រមូលផ្តុំដ៏ធំក្នុងការគាំទ្ររបបយោធា និងថ្កោលទោសទណ្ឌកម្មដោយក្រុមប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងលិចដែលផ្តោតលើប្រទេសនីហ្សេ។ក្នុងអំឡុងពេលដើរក្បួននៅ Zinder អ្នកជំនួញដែលគាំទ្ររុស្ស៊ីមានសុទិដ្ឋិនិយមថាទីក្រុងម៉ូស្គូអាចជួយប្រទេសរបស់គាត់មិនមែនតាមរបៀបដែលប៉ារីសមានពីមុនទេ។បុគ្គលនេះបាននិយាយថា "ខ្ញុំចង់ឱ្យរុស្ស៊ីជួយយើងលើផ្នែកស្បៀងអាហារ និងសន្តិសុខ។កងកម្លាំងWagnerអាចផ្តល់នូវសន្តិសុខប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពជាងប្រទេសបារាំងខណៈដែលទីក្រុងម៉ូស្គូអាចផ្តល់បច្ចេកវិទ្យាដើម្បីកែលម្អកសិកម្មរបស់យើង"៕ប្រភពBBC,CNN